Nie ulega wątpliwości, że nasze współczesne życie w dużej mierze odbywa się w przestrzeni internetowej. Stanowi ona nie tylko kluczowe źródło pozyskiwania wiedzy, ale jest również miejscem, w którym załatwiamy sprawy urzędowe i zawodowe, robimy zakupy i komunikujemy się z bliskimi. Niestety, nie wszystkie osoby, z racji swojego stanu zdrowia, w równym stopniu mogą korzystać z możliwości, jakie daje internet. Z tego powodu coraz częściej zwraca się uwagę na dostępność treści online. W ramach walki z wykluczeniem osób z niepełnosprawnościami Parlament Europejski uchwalił dyrektywę, która obliguje przedsiębiorców do wdrożenia na ich stronach internetowych oraz aplikacjach, standardów zgodnych z Web Content Accessibility Guidelines (WCAG). W Polsce ich opracowanie znalazło się w ustawie wdrażającym standard WCAG 2.1.
Po co i dla kogo WCAG 2.1?
Poprawienie dostępności cyfrowej wiąże się z zapewnieniem równych szans wszystkim użytkownikom, także tym, które zmagają się z różnymi dysfunkcjami. Chodzi o osoby niewidome i słabowidzące, niedosłyszące i głuche, z zaburzeniami poznawczymi i motorycznymi, dysleksją, oraz osoby starsze. Zadaniem standardu WCAG 2.1 jest więc poprawienie czytelności strony poprzez sprawdzenie poprawności jej kodowania, opisanie podstawowych funkcji strony takich jak: menu, wyszukiwarka, mapa strony, przejście do treści strony, dane kontaktowe. Ponadto w ramach standardu postawiono sobie za cel wyeliminowanie nieczytelnych czcionek, zbyt skomplikowanych układów stron internetowych, braku opisów obrazów czy deskrypcji zapisu filmowego. Niezastosowanie się do wymogów dyrektywy będzie wiązało się z możliwością zgłoszenia do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz nałożeniem kary przez instytucje odpowiedzialne za nadzór wdrażania standardów cyfrowej dostępności. Pewnym zobrazowaniem tego, jak wyglądają strony internetowe spełniające wymagania WCAG są witryny instytucji publicznych, które obowiązek ich wdrożenia posiadają od 2019 roku.
Kto i do kiedy musi wdrożyć WCAG 2.1?
Za wprowadzenie unijnej dyrektywy w Polsce odpowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalne. 26 kwietnia 2024 roku Sejm przyjął ustawę „o zapewnieniu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze”, wdrażającą do polskiego prawa dyrektywę Unii Europejskiej, znaną jako Europejski Akt o Dostępności (EAA). Jej postanowienia w pełni zaczną obowiązywać od 28 czerwca 2025 r. W praktyce oznacza to, że właśnie do 28 czerwca 2025 r. firmy z obszarów takich jak: bankowość i finanse, handel elektroniczny, transport, technologie informacyjne, import i dystrybucja, telekomunikacja, są zobowiązane do wprowadzenia w swoich produktach wytycznych dokumentu WCAG 2.1. W procesie wprowadzania zmian ważne jest, aby z nimi nie zwlekać. Należy pamiętać, że przebudowa strony i dostosowanie jej do unijnych wymogów może potrwać dłużej od budowania od podstaw nowej strony, która uwzględniałaby wszystkie zlecenia.
Szansa dla e-commerce
Wbrew pozorom, konieczność dostosowania witryn internetowych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, może być szansą dla przedsiębiorców na rozwój i dotarcie do większej liczby klientów. Dotyczy to w szczególności branży e-commerce. Przykłady pokazują, że otwarcie się na ten typ klienta może stanowić przewagę konkurencyjną, umożliwiającą wejście na mowy rynek. Trzeba także pamiętać, że na ułatwieniach w korzystaniu z portali internetowych skorzystają tak naprawdę wszyscy użytkownicy.
Właściciele firm powiązanych z handlem elektronicznym powinni też mieć świadomość, że zwiększenie dostępności przekłada się na pozytywne doświadczenia użytkowników, a co za tym idzie – zwiększa nie tylko prawdopodobieństwo zakupu, ale przekłada się również na również lojalność klientów. Inną, nie mniej ważną zaletą płynącą z wprowadzenia zaleceń europejskiej dyrektywy jest poprawa pozycjonowania oferty w przeglądarkach internetowych.
Co zawiera WCAG 2.1?
WCAG 2.1 zawiera zapis wytycznych, które uwzględniają potrzeby wszystkich użytkowników z dysfunkcjami. Rozpisane w nim zalecenia mają logiczny układ zawierający informacje o wymaganiach, który wskazuje obszary do poprawy, prowadząc od ogółu do szczegółu.
W dokumencie znajdziemy zalecenia, które możemy podzielić na cztery główne zasady. Należą do nich:
- postrzegalność,
- funkcjonalność,
- zrozumiałość,
- solidność/kompatybilność.
W ramach zasad zdefiniowano bardziej szczegółowe wymogi, ale nie są one opisem gotowych rozwiązań technicznych. Bardziej opisują konkretny problem, z jakim zmagają się wykluczeni użytkownicy, który wymaga rozwiązania. W całym dokumencie jest ich trzynaście.
Dla poszczególnych wytycznych dopasowano kryteria sukcesu, które umożliwiają sprawdzenie, czy zostały uwzględnione wszystkie potrzeby użytkowników. Są one wykorzystywane podczas przeprowadzania audytu witryny i jej oceny pod względem dostępności.
Dokument zawiera także zapis tzw. technik wystarczających i dodatkowych. Jest to zbiór konkretnych zagadnień i problemów oraz sposobów ich rozwiązania. Można w nim znaleźć linki do konkretnych przykładów oraz odnośniki do dodatkowych źródeł, które będą pomocne osobom zajmujących się projektowaniem stron.
Kryteria sukcesu WCAG 2.1 – wytyczne
Jak już zostało to powiedziane wcześniej, aby ocenić witrynę internetową pod kątem spełniania zaleceń WCAG 2.1, wprowadzono kryteria sukcesu. Posiadają one trzy poziomy: A, AA i AAA. Kryteria sukcesu są przypisane do poszczególnych zasad (postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość, solidność/kompatybilność). Dzięki temu można sprawdzić, na jakim poziomie strona internetowa spełnia dane kryterium, jak również określić jej ogólny stopień dostępności.
Poziom A
Najniższy poziom kryteriów sukcesów określa minimum wymagań, które pozwoli na to, by wszyscy użytkownicy zapoznali się z informacjami na stronie.
Poziom AA – wytyczne, checklista
Na tym poziomie pojawia się więcej wymagań, które muszą być wprowadzone. Służą one polepszeniem komfortu korzystania z witryny. Poziom AA jest zarazem minimalnym, na jakim muszą znajdować się strony instytucji publicznych i stworzone przez nie aplikacje.
Ponieważ poziom AA jest najczęstszym poziomem dostępności, który wymagany jest od różnych instytucji, prezentujemy poniżej uproszczoną checklistę wytycznych odnoszących się do poziomu AA:
1. Zrozumiałość treści:
- 1.1 Alternatywy tekstowe:
- Zapewnij alternatywy tekstowe dla każdego nietekstowego elementu treści (np. obrazy, wykresy, diagramy, multimedia).
- 1.2 Media:
- 1.2.1 Napisy dla wideo (z synchronizacją) – zapewnij napisy do wszystkich wideo zawierających dźwięk.
- 1.2.3 Opis dźwiękowy lub transkrypcja – dla multimediów takich jak wideo zapewnij audiodeskrypcje lub transkrypcje dźwiękowe.
- 1.2.5 Audiodeskrypcja dla nagrań wideo – dla wideo z ważnymi wizualnie elementami muszą być dostępne audiodeskrypcje.
- 1.3 Przystępność treści:
- 1.3.1 Informacje i relacje – struktura treści musi być jasno określona poprzez odpowiednie znaczniki i etykiety.
- 1.3.2 Kolejność odczytu – treść musi być prezentowana w logicznej kolejności.
- 1.3.3 Sensoryczne charakterystyki – unikaj przekazywania informacji wyłącznie za pomocą kolorów, kształtów, dźwięków.
2. Funkcjonalność i interakcja:
- 2.1 Dostępność klawiatury:
- 2.1.1 Dostępność za pomocą klawiatury – wszystkie funkcje strony muszą być dostępne za pomocą klawiatury.
- 2.1.2 Pułapki klawiatury – żadne elementy strony nie mogą blokować nawigacji za pomocą klawiatury.
- 2.2 Użytkowanie w czasie:
- 2.2.1 Regulacja czasu – daj użytkownikom możliwość przedłużenia lub wyłączenia ograniczeń czasowych, o ile są stosowane.
- 2.3 Unikanie błysków:
- 2.3.1 Trzy błyski – zawartość strony nie może błyskać więcej niż 3 razy w ciągu sekundy.
- 2.4 Nawigacja i odnajdywalność:
- 2.4.1 Unikalne linki – każdy link musi być unikalny, a jego znaczenie zrozumiałe.
- 2.4.3 Kolejność fokusu – elementy interaktywne muszą być dostępne w logicznej kolejności podczas nawigacji za pomocą klawiatury.
- 2.4.4 Linki w kontekście – tekst linków powinien jasno wskazywać ich cel.
- 2.4.5 Nagłówki i etykiety – nagłówki i etykiety muszą być opisowe, odzwierciedlając funkcje elementów, które opisują.
- 2.4.7 Widoczny fokus – fokus klawiatury musi być zawsze widoczny na ekranie.
3. Czytelność i wygląd:
- 3.1 Czytelność tekstu:
- 3.1.1 Język strony – główny język strony musi być określony w kodzie.
- 3.1.2 Język fragmentów – język każdego fragmentu treści inny niż główny język strony musi być oznaczony.
- 3.2 Przewidywalność:
- 3.2.1 Elementy nawigacyjne – elementy interfejsu użytkownika muszą działać w przewidywalny sposób.
- 3.2.3 Konsekwentna nawigacja – układ i pozycje nawigacyjne muszą być spójne na wszystkich stronach.
- 3.3 Pomoc przy błędach:
- 3.3.1 Identyfikacja błędów – błędy muszą być jasno oznaczane i przekazywane użytkownikom.
- 3.3.3 Sugestie dotyczące błędów – użytkownicy muszą otrzymywać sugestie dotyczące naprawy błędów.
- 3.3.4 Zapobieganie błędom – w przypadku formularzy wymagających ważnych informacji użytkownicy muszą otrzymywać możliwość ich przeglądu i korekty przed ostatecznym przesłaniem.
4. Solidność:
- 4.1 Kompatybilność:
- 4.1.1 Zgodność kodu – kod strony musi być poprawny i zgodny z oficjalnymi standardami, aby poprawnie działał na różnych urządzeniach i technologiach asystujących.
- 4.1.2 Nazwa, rola, wartość – interaktywne elementy strony muszą mieć jasno określone nazwy, role oraz wartości dla poprawnego działania w technologiach wspomagających.
Poziom AAA
Najwyższy z kryteriów, jego spełnienie maksymalnie ułatwi osobom z ograniczeniami korzystanie z witryny poprzez wyeliminowanie większość przeszkód w korzystaniu z Twojej strony lub aplikacji.
Standard WCAG 2.1 dla nowej strony – jak wdrożyć?
Wdrożenie standardów WCAG 2.1 w przypadku nowej strony wcale nie musi być łatwiejsze niż w przypadku istniejącej już od lat witryny. To dlatego, że nawet nowa strona może być nieprofesjonalnie napisana, a co za tym idzie, koszt wdrożenia WCAG może w jej przypadku wynieść tyle ile stworzenie nowej strony. Nie mniej, w sytuacji, gdy witryna internetowa jest tworzona od podstaw, już w procesie projektowania możemy uwzględnić wszystkie wymogi zawarte w kryteriach sukcesów, bez konieczności brania pod uwagę ograniczeń w postaci istniejących już elementów. Przydatne w tym procesie będą wskazówki zawarte w zapisach technik wystarczających i dodatkowych. Stąd projektowanie od zera może być w wielu przypadkach najlepszą opcją, pozwala bowiem zaoszczędzić czas, a co za tym idzie również pieniądze.
Standard WCAG 2.1 dla istniejącej strony – co będzie potrzebne?
Modernizacja i dostosowywanie istniejących już stron www do wymogów WCAG 2.1 może okazać się trudniejsze, co może przełożyć się na czas jego trwania i koszty. W celu jak najszybszego wdrożenia przepisów wynikających z europejskiej dyrektywy najlepszym rozwiązaniem będzie wykonanie audytu, który zbada witrynę pod kątem dostępności.
Audyt WCAG 2.1 i wdrożenie zmian zgodnie ze standardem dostępności
Najlepszym i najbardziej wszechstronnym narzędziem do zdiagnozowania strony www jest przeprowadzenie jej audytu. Ten można oczywiście wykonać samemu z pomocą plików zamieszczonych na rządowej stronie poświęconej dostępności cyfrowej. Dzięki sprawdzeniu strony zgodnie z zawartymi tam wytycznymi można sprawdzić, czy spełnia podstawowe kryteria sukcesu. Trzeba jednak zaznaczyć, że samodzielne testowanie nie ogranicza się do przeskanowania online witryny. Trzeba jeszcze zapoznać się z 50 wytycznymi ze standardu WCAG, zrozumieć je i następnie punkt po punkcie sprawdzić, czy wszystkie one działają na prowadzonej przez nas stronie.
Nasza firma specjalizuje się w specjalistycznych audytach wykonywanych przez certyfikowanych kontrolerów z wieloletnim doświadczeniem. Ponadto przeprowadzamy testy manualne z pomocą osoby niewidomej. Oferujemy także pełne wsparcie w procesie wdrażania WCAG 2.1.
